دفاع پایان نامه دانشجو  صادق قاسم زاده مقطع دکتری تخصصی  رشته آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت، تحت عنوان " تولید و بکارگیری نرم افزار پیشگیری از اختلالات اسکلتی عضلانی براساس مدل فرانظری در کاربران رایانه مرکز بهداشت شهرستان زنجان " به راهنمایی استاد سرکار خانم دکتر صلحی  و مشاوره جناب آقای دکتر شهرام ارسنگ جنگ و جناب آقای دکتر احسان گروسی مورخ "1404/09/23" در سالن رحیمی برگزار شد.

 چکیده :

مقدمه

استفاده گسترده و روزانه کارکنان مراکز بهداشت از سامانه‌های رایانه‌ای، بروز اختلالات اسکلتی‌عضلانی ناشی از کار طولانی‌مدت با رایانه را به یکی از چالش‌های مهم سلامت شغلی در نظام ارائه خدمات بهداشتی تبدیل کرده است و بهره‌گیری از مداخلات آموزشی مبتنی بر مدل فرانظری رویکرد مؤثری برای تغییر رفتار و کاهش این اختلالات می باشد. این مطالعه با هدف طراحی، تولید و به‌کارگیری نرم‌افزار آموزشی پیشگیری از اختلالات اسکلتی عضلانی مبتنی بر مدل فرانظری در کاربران رایانه شاغل در مرکز بهداشت شهرستان زنجان انجام گرفت.

روش انجام کار

این مطالعه نیمه‌تجربی طی شش مرحله بر روی ۵۴ کاربر رایانه شاغل در مرکز بهداشت شهرستان زنجان انجام شد. ابتدا مرور نظام‌مندی برای شناسایی مؤلفه‌های مداخلات آموزشی مؤثر انجام گرفت و سپس پرسشنامه محقق‌ساخته مبتنی بر مدل فرانظری طراحی و روایی و پایایی آن همراه با پرسشنامه‌های استاندارد GHQ، خستگی بینایی، LPD و ROSA بررسی شد. در ادامه، محتوای آموزشی شامل پیام‌ها، تصاویر و ویدئوهای اصلاح پوسچر و پیشگیری از اختلالات اسکلتی‌عضلانی تولید و پس از تأیید متخصصان در نرم‌افزار آموزشی بومی «بهکام» به‌کار گرفته شد. نرم‌افزار پس از پیش‌آزمون و رفع خطاها، بر روی رایانه کاربران نصب و مداخله به مدت هشت هفته  با پیگیری 6 ماهه اجرا گردید. داده‌ها در سه مرحله (پیش‌، سه و شش ماه بعد از مداخله) جمع‌آوری و با نرم‌افزار SPSS نسخه ۲۶ و آزمون‌های آماری توصیفی و استنباطی تحلیل شد.

یافته­ ها

بر اساس یافته‌های این پژوهش، مداخله آموزشی با نرم‌افزار «بهکام» به‌طور معناداری منجر به ارتقای سلامت کاربران رایانه شد. عوارض اسکلتی عضلانی در سه و شش ماه پس از کاربرد نرم افزار آموزشی به شکل معنی داری کاهش یافت. شش ماه پس از مداخله مشخص شد این مداخله موجب کاهش معنا دار پایدار علائم جسمانی، اضطراب و اختلال عملکرد اجتماعی مطرح در پرسشنامه GHQ-28، کاهش معنا دار علائم اختلالات بینایی در همه ابعاد چهارگانه و کاهش ناراحتی‌های اسکلتی- عضلانی در همه ۲۶ ناحیه بدنی شد. همچنین، مداخله منجر به بهبود معنا دار وضعیت ارگونومی ایستگاه‌های کاری  مطرح در چک‌لیست ROSA و پیشرفت قابل‌توجه افراد در مراحل تغییر رفتار بر مبنای مدل فرانظری گردید، به‌طوری که سهم افراد در مراحل پیشرفته (اقدام و نگهداری) افزایش یافت. اثرات مداخله عمدتاً مستقل از سن و جنسیت بود که نشان از قابلیت تعمیم گسترده آن دارد.

نتیجه­ گیری